ویروس لنفوتروپیک سلول T انسانی (HTLV)

ویروس لنفوتروپیک سلول T انسانی (HTLV) چیست؟

ویروس لنفوتروپیک سلول T انسانی (Human T-lymphotropic viruses) یا به اختصار HTLV، خانواده ای از رتروویروس های (retroviruses) انسانی هستند که به عنوان انکوویروس (oncoviruses) شناخته می شوند. این دسته از ویروس های سلول T عامل ایجاد بیماری های سرکوب کننده سیستم ایمنی و التهابی در انسان هستند. لنفوسیت های T نوعی از گلبول های سفید خون هستند که بخشی از سیستم ایمنی بدن را تشکیل می دهند.

تا کنون از خانواده ویروس HTLV، 4 سویه مختلفی شناسایی شده است که از بین آنها HTLV-1 و HTLV-2 شایع ترین در سراسر جهان هستند. ویروس HTLV نوع یک نخستین بار در سال 1980 در یک رده سلولی T مشتق شده از یک بیمار مبتلا به cutaneous T cell lymphoma شناسایی شد و از لحاظ بالینی مهم ترین عضو آن می باشد. این نوع ویروس HTLV قادر است متعاقبا، ویروس سلول T نوع 2 (HTLV-2) نیز از رده سلولی مشتق شده از یک بیمار مبتلا به نوع دیگری از لوسمی به نام hairy T cell leukemia برای اولین بار شناسایی گردید.

HTLV-1 یک فاکتور دخیل در بروز بدخیمی های تهاجمی سلول T بالغ به نام لوسمی/لنفوم سلول T بالغ (Adult T cell Leukemia/Lymphoma) یا به اختصار ATL و همچنین بیماری عصبی التهابی مزمن و پیشرونده میلوپاتی مرتبط با HTLV-1 / پاراپارزی اسپاستیک گرمسیری (inflammatory neurologic disease HTLV-1-associated myelopathy/tropical spastic paraparesis) یا به اختصار HAM/TSP است. ویروس لنفوتروپیک نوع 1 (HTLV-1) قادر است سلول های مختلفی از جمله T cells، C cells، منوسیت ها، سلول های دندریتیک و اندوتلیال را آلوده کند.

تخمین زده می شود که حدود 10 میلیون نفر در سراسر جهان به ویروس HTLV نوع یک (HTLV-1) آلوده هستند. شیوع این ویروس سلول T در برخی از مناطق جهان مانند ژاپن، مالزی و آمریکای جنوبی بالاست و شایع ترین راه انتقال آن از طریق رابطه جنسی می باشد. علائم و نشانه ها در اکثر بیماران در سنین بزرگسالی بروز می یابد. با این حال، علائم ممکن است قبل از بزرگسالی در 10٪ – 30٪ از بیماران شروع شود.

علائم ابتلا به ویروس HTLV

اغلب افرادی که ویروس HTLV مبتلا می شوند نشانه خاصی را بروز نمی دهند. با این وجود در برخی بیماران علائم ویروس لنفوتروپیک سلول T انسانی مشاهده می شود که در ابتدا بسیار ساده و عمومی هستندکه برخی از آنها عبارتند از:

سختی در راه رفتن
کمر درد، یبوست
بی اختیاری ادرار
بی حسی و یا احساس درد در اندام های تحتانی
زمین خوردن ها بی دلیل

اما به تدریج علائم ویروس HTLV پیشرفت کرده و مزمن خواهند شد به طوری که با گذشت سالها، ضعف پیشرونده ساق و به دنبال آن تشدید علائم ادراری و حسی ایجاد می شود. نتایج مطالعات مختلف نشان می دهند که طیفی از بیماری های عصبی مرتبط با HTLV-1 هستند که شامل مواردی از جمله پلی نوروپاتی (Polyneuropathy)، میوپاتی (Myopathy)، مثانه نوروژنیک (neurogenic bladder)، اختلالات شناختی (cognitive disorders)، دوره های مشابه با ALS (ALS-like episodes)، سندرم های مننژ (meningeal syndromes) و cranial neuropathy می باشد.

راه های انتقال ویروس لنفوتروپیک سلول T انسانی

انتقال ویروس لنفوتروپیک سلول T انسانی (HTLV) به روش های مختلفی ممکن است صورت گیرد که مهم ترین آنها از طریق مادر به کودک و عمدتا از راه شیردهی، مقاربت جنسی و تماس با خون فرد آلوده می باشد. از دیگر راه های انتقال HTLV می توان به موارد زیر اشاره کرد که عبارتند از:

استفاده از سرنگ مشترک و آلوده به HTLV
داشتن شرکای جنسی متعدد
انتقال خون آلوده به صورت وریدی
پیوند عضو از فرد مبتلا

به طور کلی، خطر انتقال HTLV از مادر به کودک حدود 20% تخمین زده شده است. نتایج مطالعات مختلف نشان می دهند که منتقل شدن ویروس از مادر به جنین در طول دوره بارداری و یا حین زایمان در کمتر از 5% موارد رخ می دهد. کارآمدترین روش انتقال این عفونت از راه دریافت خون و فرآورده های خونی است. به طوری که اکثر مطالعات اپیدمیولوژیک HTLV-1، انتقال خون را به عنوان یک عامل خطر مهم برای مثبت شدن سرمی HTLV-1 گزارش کردند.

نرخ شیوع ویروس لنفوتروپیک سلول T انسانی (HTLV)

تقریبا بین 10 تا 20 میلیون نفر از جمعیت جهان، مبتلا به ویروس HTLV هستند و در اغلب کشورها نیز مشاهده می شود. با این وجود بیشترین آمار مبتلایان به HTLV-1 مربوط به کشور ژاپن است و افراد زیادی سالانه به لنفوم/لوسمی سلول T بزرگسالان (ATL) مبتلا می شوند. از دیگر کشورهایی که نرخ شیوع این HTLV-1 در آنها بالاست می توان به کشور برخی جزایر کارائیب، جامائیکا، خاورمیانه، آمریکای جنوبی، بخش های مرکزی آفریقا، هند، چین و استرالیا اشاره کرد.

ساختار ژنتیکی و ژنوم ویروس HTLV

ژنوم ویروس لنفوتروپیک سلول T انسانی (HTLV) به صورت RNA تک رشته ای است که طول آن حدود 9 kb می باشد. در ساختار ژنوم ویروس HTLV دو توالی طولانی تکرار انتهایی (long terminal repeat) یا به اختصار LTR با ژن ‌های gag، pol و env مشاهده می گردد. توالی های LTR از نواحی مختلفی از جمله R، U3 و U5 تشکیل شده اند. این نواحی در ژنوم ویروس HTLV در تسهیل ادغام ویروس درون ژنوم میزبان دخیل بوده و دارای عناصر پروموتری، توالی های سیگنال پلی آدنیلاسیون و سایر توالی های تنظیمی لازم جهت رونویسی از ژنوم ویروس هستند.

ژن های gag و pol در کد کردن پروتئین های کپسید، پلی مراز، پروتئاز، اینتگراز و آنزیم رونوشت بردار معکوس نقش مهمی را ایفا می کنند. Core protein که توسط ناحیه gag کد می گردد، به عنوان یک پردازشگر 53 KD اصلی پروتئین اصلی (pr53) سنتز می شود. سپس این پروئین توسط آنزیم پروتئاز که یکی از اجزای ویروس لنفوتروپیک سلول T انسانی می باشد، به پروتئین ‌های ساختاری سه کپسومری کاتالیز می گردد. این پروتئین ها شامل کپسید P24 (CA)، ماتریکس matured (P19) و نوکلئوکپسید P15 (NC) می باشد. از دیگر اجزای اصلی در ساختار ژنوم ویروس HTLV، می توان به نواحی موجود در بخش 3′ ژنوم اشاره کرد پروتئین های تنظیم کننده ای مانند TAX، HBZ، Rex، p30، p12 و p13 را کد می کنند.

ویروس HTLV-1 جز رتروویروس های leukemogenic پیچیده و پوشش دار (enveloped) است. ساختار ژنوم ویروس HTLV-1 به صورت positive sense RNA می باشد که پروتئین های منحصر به فرد با پتانسیل انکوژنی را بیان می کند. در ساختار ژنوم ویروس لنفوتروپیک سلول T انسانی نوع یک (HTLV-1) یک ناحیه شناسایی مجزایی به نام pX وجود دارد که چندین پروتئین تنظیمی مختلف مانند Tax را کد می کند. ژن کد کننده پروتئین Tax درون ناحیه pX واقع شده است. این پروتئین نقش خیلی مهمی در زمینه بیماری زایی ویروس HTLV-1 دارد. این ناحیه در ژنوم HTLV-2 نیز وجود دارد.

بیماری های وابسته به HTLV

ویروس لنفوتروپیک باعث چه بیماری هایی می شود؟ به طور کلی، عفونت لنفوتروپیک سلول T انسانی به دلیل سرکوب سیستم ایمنی فرد می تواند منجر به افزایش نرخ ابتلا به عفونت های مختلفی از جمله سل و strongyloidiasis گردد. در نتایج مطالعات مختلف نشان داده شده است که برخی بیماری ها بر اثر ویروس HTLV در فرد بروز می یابند که شامل ALT، HAM/TSP و HTLV-associated uveitis (HAU) می باشد. در ادامه به معرفی این بیماری ها پرداخته خواهد شد.

لوسمی/لنفوم سلول T بزرگسالان

یکی از بیماری هایی که بر اثر ویروس HTLV و عفونت آن در فرد ایجاد می گردد، لوسمی/لنفوم سلول T بزرگسالان (Adult T-Cell Leukemia/Lymphoma) یا به اختصار ATL می باشد. ATL یک بدخیمی لنفوپرولیفراتیو تهاجمی (aggressive lymphoproliferative malignancy) سلول های T محیطی است که بقای کوتاهی در شکل حاد آن دارد و شیوع آن کمتر از 5 درصد در افراد آلوده به HTLV-1 می باشد. معمولاً در بزرگسالان حداقل 20 تا 30 سال پس از شروع عفونت HTLV-1 رخ داده و در مردان شایع تر می باشد و افرادی که در دوران کودکی آلوده می شوند ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به ATL باشند. از جمله علائم رایج ATL می توان به موارد زیر اشاره کرد که عبارتند از:

احساس نفخ یا درد در ناحیه شکمی به دلیل متورم شدن کبد یا طحال
راش های پوستی خارش دار
تورم غدد لنفاوی

بیماری عصبی التهابی مزمن و پیشرونده میلوپاتی مرتبط با HTLV-1 / پاراپارزی اسپاستیک گرمسیری

بیماری عصبی التهابی مزمن و پیشرونده میلوپاتی مرتبط با HTLV-1 / پاراپارزی اسپاستیک گرمسیری (HTLV-1-Associated Myelopathy/Tropical Spastic Paraparesis) یا به اختصار HAM/TSP از جمله بیماری های بر اثر ویروس HTLV است که ممکن است در فرد مبتلا ایجاد گردد. HAM/TSP یک meningomyelitis مزمن است که سلول های سفید و خاکستری نخاع را از طریق دمیلیناسیون (demyelination) و دژنره کردن آکسون (axonal degeneration)، تحت تاثیر خود قرار می دهد.

این دسته از بیماران با اختلالات فراوانی در زمینه راه رفتن و عدم عملکرد خود به خودی مثانه و روده (autonomic dysfunction of bladder and bowel) دچار خواهند شد. نرخ شیوع HAM/TSP در بین زنان بالاتر از مردان بوده و اغلب در دوره بزرگسالی و در سن متوسط 40 سالگی رخ می دهد. از جمله علائم شایع HAM/TSP می توان به موارد زیر اشاره کرد که عبارتند از:

ضعف اندام تحتانی
کمر درد
سوزن سوزن شدن
مشکلات ادراری و جنسی
سرگیجه
اسپاسم عضلانی
احساس درد در ناحیه مفاصل

یوئیت وابسته به HTLV-1

یکی از مشکلاتی که در افراد مبتلا به HTLV-1 مشاهده می شود، بروز اختلالات چشمی (Ophthalmological disturbances) شامل واسکولیت، ترشح یا دژنراسیون شبکیه محیطی (vasculitis, exudation or degeneration of the peripheral retina) و یوئیت وابسته به HTLV-1 (HTLV-1-Associated Uveitis) یا به اختصار HAU است. بیماری HAU اغلب به شکل یوئیت یک طرفه به سیر خوش خیم و prognosis خوب بینایی بروز می یابد. میانگین سنی مبتلایان به HAU حدود 40 سال بوده و سن بروز علائم در مردان پائین تر از زنان می باشد. نتایج مطالعات نشان می دهند که نرخ شیوع بیماری های بر اثر ویروس HTLV نوع 1 مانند HAU، در مبتلایان به HAM/TSP بالاتر می باشد.

روش های تشخیص HTLV

برخی افراد ممکن است علائم مرتبط با ویروس HTLV را بروز دهند و با این سوال مواجه شوند که چطور بفهمیم HTLV داریم؟ امروزه جهت تشخیص ویروس لنفوتروپیک سلول T انسانی، روش های مختلفی در دسترس هستند که متداول ترین آنها شامل روش های ملکولی و سرولوژیک می باشد. از میان انواع سرولوژیک می توان به تکنیک الایزا (enzyme-linked immunosorbent assay) یا به اختصار ELISA اشاره کرد که به صورت متداول در آزمایشگاه های تشخیص طبی مورد استفاده قرار می گیرد. اساس این روش تشخیص بیماری از طریق شناسایی آنتی بادی های ضد ویروس HTLV در پلاسما می باشد که به شکل اختصاصی در زمان ابتلای فرد به این نوع عفونت ترشح می گردند. از دیگر روش های رایج سرولوژیکی تکنیک ایمونواسی مرتبط با آنزیم شیمی‌لومینسانس (CLEIA) یا آگلوتیناسیون ذرات (PA) می باشند.

دسته ای دیگر از انواع روش تشخیص ویروس لنفوتروپیک سلول T انسانی، تکنیک های ملکولی هستند که اساس آنها شناسایی ژنوم ویروس در نمونه خون فرد بیمار می باشد. یکی از تکنیک های مولکولی کارآمد در بحث تشخیص بیماری های ویروسی، تکنیک Real-Time PCR یا qPCR است که به طور گسترده در آزمایشگاه های تشخیص مورد استفاده قرار می گیرد. روش qPCR با حساسیت بالا و هزینه کم قادر به شناسایی ژنوم ویروس HTLV-1/2 می باشد. در اغلب کیت های تشخیص ویروس HTLV، پرایمر ها و پروب ها برای نواحی خاصی از ژنوم ویروس مانند ژن های gag و pol صورت گرفته است که می تواند در شناسایی HTLV-1 و HTLV-2 به کار روند.

دلیل درخواست آزمایش HTLV چیست؟

آزمایش لنفوتروپیک برای چیست؟ آزمایش ویروس T انسانی یا HTLV ممکن است به دلایل مختلفی تجویز گردد که عبارتند از:

زندگی کردن در مناطق با خطر ابتلای بالا به ویروس HTLV
داشتن شرکای جنسی متعدد
سابفه انتقال خون
مشاهده افزایش غیر طبیعی یا وجود لنفوسیت های نابالغ در نمونه خون بیمار

درمان بیماری ویروس HTLV

تا امروز روش درمانی خاصی برای درمان بیماری لنفوتروپیک سلول T انسانی ارائه نشده است و تنها می توان به کنترل علائم مرتبط با عفونت پرداخت. به عنوان مثال، در بیماری HAM/TAP اکثر روش های درمانی با هدف مهار یا تنظیم پاسخ اییا کاهش بار پروویروسی HTLV-1 صورت می گیرند. کورتیکواستروئید ها از داروهایی هستند که می توانند در زمینه کاهش التهاب سیستم عصبی مرکزی (CNS) استفاده شوند. علاوه بر این، نتایج برخی مطالعات نشان می دهد که ناتوانی حرکتی را در برخی بیماران از طریق مصرف استروئید ها بهبود بیافته است اما مداوم نمی باشد. علات این امر عوارض جانبی استروئید ها است که پس از مدتی مصرف آن متوقف می گردد.

از دیگر روش های درمان بیماری HTLV، می توان به استفاده از IFN-α اشاره کرد که اخیرا مورد توجه قرار گرفته است. مطالعات مختلفی بر روی IFN-α و تاثیر آن بر عفونت HTLV در حال انجام است که اثربخشی آن در randomized placebo-controlled trials ارائه می گردد.

بهترین کیت تشخیص HTLV

در حال حاضر، کسیت های مختلفی جهت تشخیص عفونت HTLV در بازار موجود هستند که یکی از شاخص ترین آنها شرکت تولیدی تحقیقاتی تریتاژن می باشد. تریتاژن از جمله شرکت های دانش بنیانی است که با سابقه طولانی علمی و تحقیقاتی در بحث تولید کیت های آزمایشگاهی اقدام به تولید نیاز های داخلی نموده است. با توجه به این امر که اغلب تکنیک هایی که متخصصان تریتاژن مورد استفاده قرار می دهند، جز روش های سریع با بازدهی بالا هستند می توان به منظور خرید کیت تشخیص HTLV از محصولات این شرکت بهره برد. جهت خرید کیت تشخیص لنفوتروپیک سلولی T انسانی می توانید با شماره تلفن 44180182-021 تماس حاصل فرمائید.